W obliczu utrzymującego się wysokiego poziomu śmiertelności przypominamy, że prawo pracy przewiduje szczególne i odmienne od prawa spadkowego regulacje dotyczące przejścia praw majątkowych po zmarłym pracowników.

Art. 63¹§ 1 kodeksu pracy stanowi, że z dniem śmierci pracownika umowa o pracę wygasa. Natomiast §2 tego artykułu przewiduje, że „Prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku”. Regulacja ta zawiera uproszczone zasady realizacji świadczeń wynikających ze stosunku pracy na rzecz najbliższej rodziny zmarłego pracownika z pominięciem postępowania spadkowego i w sposób odmienny niż to wynika z zasad dziedziczenia.

Katalog uprawnionych obejmuje:

1. małżonka zmarłego pracownika, czyli wdowiec lub wdowa,
2. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
3. przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka,
4. rodziców (za których uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające).

Konieczne jest jednak spełnienie warunków do uzyskania renty rodzinnej, które uregulowane są przepisami z art. 68 – 71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W zależności od okoliczności konkretnego przypadku oceniać należy czy osobom z powyższego kręgu przysługują konkretne świadczenia.

Regulacja powyższa dotyczy jedynie praw majątkowych. Są nimi przykładowo: prawo do wynagrodzenia za pracę, prawo do ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, odszkodowanie lub zadośćuczynienie od pracodawcy, świadczenia w postaci bonów lub deputatów. Przykładowo więc długi zmarłego pracownika wobec pracodawcy nie przechodzą na powyższe osoby, ale obciążają spadek.

Podkreślenia wymaga także, że przepisu powyższego nie stosuje się do odprawy pośmiertnej, ponieważ prawo do odprawy pośmiertnej, uregulowane w art. 93 k.p., jest roszczeniem własnym najbliższych członków rodziny zmarłego pracownika, a nie roszczeniem tego pracownika, które przechodzi na jego najbliższych.

Do obowiązków pracodawcy należy ustalenie kręgu uprawnionych oraz wypłata należnych im świadczeń. Co prawda przepis nie określa w jakim terminie pracodawca powinien to zrobić, ale nie powinno budzić wątpliwości, że pracodawca nie powinien dopuszczać się w tym zakresie zwłoki.

A co jeżeli nie ma uprawnionych zgodnie z powyższą regulacją? W takim przypadku przepis ten nie znajduje zastosowania, a prawa majątkowe ze stosunku pracy podlegają wówczas normalnym zasadom dziedziczenia uregulowanym w kodeksie cywilnym, czyli dziedziczeniu ustawowemu lub testamentowemu w zależności od okoliczności konkretnego przypadku.