„Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej” – tak stanowi art. 52 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego („k.r. i o.”). To ważny przepis pozwalający chronić się w razie problemów w małżeństwie mogących mieć skutki ekonomiczne lub majątkowe.

Co to jest „ważny powód”? Jest to sytuacja, gdy majątek wspólny przestaje służyć realizacji celów małżeństwa. Orzecznictwo sądów i doktryna w tym zakresie wskazują przykładowo:

• separację faktyczną małżonków, która uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym,
• trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego,
• trudności w zarządzaniu majątkiem wspólnym, np. w razie niemożności porozumienia się,
• działania zagrażające interesowi majątkowemu jednego z małżonków,
• trwonienie majątku,
• rażąca niegospodarność,
• uchylanie się od pomnażania i utrzymywania majątku wspólnego, np. poprzez brak starań o zatrudnienie mimo braku przeciwwskazań do pracy,
• zatrzymanie składników majątku wyłącznie dla siebie,
• nadmierne obciążanie majątku wspólnego odpowiedzialnością za długi własne małżonka,
• lekkomyślne zaciąganie długów podważających podstawę utrzymania rodziny,
• zaciągnięcie długu, który nie był „usprawiedliwiony”,
• ryzykowne operacje finansowe zagrażające materialnym podstawom bytu rodziny,
• hazard, alkoholizm, narkomania itp.,
• choroba psychiczna,
• prowadzenie lub możliwość prowadzenia egzekucji z majątku wspólnego – jeżeli dobro rodziny lub drugiego małżonka za tym przemawia.

Nie jest ważnym powodem trudna sytuacja finansowa jednego z małżonków, czy jego niepowodzenia gospodarcze. Sąd Najwyższy konsekwentnie wskazywał, że rodzina korzystająca z dochodów związanych z działalnością gospodarczą na jednego z małżonków musi też ponosić ujemne skutki takiej działalności, stąd jego niepowodzenia w tej działalności i zamiar udaremnienia wierzycielom egzekucji z mienia wspólnego nie mogą stanowić ważnego powodu. Pamiętać też trzeba, że przymusowa rozdzielność majątkowa nie może być wykorzystywana dla pokrzywdzenia wierzycieli.

Rozdzielność majątkowa – jak wynika z art. 52 § 2 k.r. i o. – powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa.

W praktyce nie są to sprawy rzadkie. Kiedy już problemy w małżeństwie narosły do tego stopnia, że zagrażają bezpieczeństwu ekonomicznemu lub majątkowemu, warto rozważyć wytoczenie powództwa o przymusową rozdzielność majątkową, w tym także z datą wsteczną.